De grote impact van Artificiële Intelligentie (AI) als systeemtechnologie op mens en maatschappij brengt een bijzondere verantwoordelijkheid met zich mee. Daarom wordt vanuit de werkgroep Mensgerichte AI naar manieren gezocht om samen met mensen te leren en te ontdekken wat de beste en meest wenselijke AI-oplossingen zijn. Dat klinkt misschien logisch, zo’n gezamenlijke aanpak waar ook burgers actief aan deelnemen, maar in de huidige AI-praktijk gebeurt dit nog maar zelden.
De Nederlandse AI Coalitie (NL AIC) wil deze rol vervullen door de ontwikkeling van ELSA Labs te stimuleren en mede vorm te geven. Wat het ELSA concept inhoudt, welke uitdagingen er zijn en hoe we dit met alle partijen in de quadrupel helix (overheid, bedrijfsleven, wetenschap en inwoners van Nederland) kunnen doen, staat beschreven in het manifest ‘Mensgerichte Artificiële Intelligentie: Een oproep voor zinvolle en verantwoorde toepassingen’.
ELSA staat voor Ethical, Legal and Societal Aspects. Deze mooie verzameling disciplines vormen een goede basis voor het ontwikkelen van labs. In het position paper ‘ELSA Labs for Human Centric innovation in AI’ wordt de achtergrond en de waarde van het ELSA concept toegelicht voor de gewenste gezamenlijke aanpak waar ook burgers actief aan deelnemen. Er wordt ingegaan op de ervaringen met het ELSA concept in de afgelopen 20 jaar evenals de risico’s en uitdagingen in de praktijk om een snelle leercurve met de inzet van ELSA Labs te realiseren.
ELSA Labs zijn geen nieuw concept, maar de specifieke aanpak die de NL AIC heeft bedacht, is dat wel. Binnen het quadrupel helix model werken consortia van verschillende instellingen samen aan het co-creatie proces. Dit zijn naast de wetenschappers ook de overheid, het bedrijfsleven, maatschappelijke partners, kennisinstellingen, en vooral ook ‘de burger’. Hoewel co-creatie een langere geschiedenis heeft, is de toepassing hiervan op digitale ontwikkelingen zoals AI en data een innovatieve ontwikkeling.
Pragmatische aanpak
Ook wordt onderbouwd hoe de principes ‘AI for good’, co-creatie, ‘contestability-by-design’ en transparantie de basis vormen voor de zeven criteria waaraan een ELSA Lab moet voldoen voor een succesvolle implementatie van mensgerichte AI in de praktijk. Deze pragmatische aanpak biedt een solide basis om niet alleen ethisch te praten over AI, maar ook om AI ethisch vorm te geven.
Doel van de ELSA Labs
Het doel is ervoor te zorgen dat bedrijven, overheid, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en burgers gezamenlijk verantwoorde toepassingen van AI ontwikkelen. Daarbij gaat het om oplossingen voor zowel maatschappelijke als zakelijke problemen, waarbij eerlijkheid, rechtvaardigheid, veiligheid en vooral vertrouwenswaardigheid centraal staan. De aanpak richt zich op de menselijke waarde evenals de publieke waarde.
Ambitie
Alle belanghebbenden worden betrokken om mensgerichte AI met heldere ethische en juridische kaders en behulpzame regelgeving in Europese context te ontwikkelen, zodat de sociaaleconomische effecten van AI beheersbaar worden en er vertrouwen is in de werking van AI. De werkgroep Mensgerichte AI heeft de ambitie in de periode tot 2027, 30 van dit soort ELSA Labs te realiseren. In januari 2022 zijn na een toetsing door een onafhankelijke NWO beoordelingscommissie de eerste 5 labs vanuit de NWA-call ‘Mensgerichte AI voor een inclusieve samenleving – naar een ecosysteem van vertrouwen’ gehonoreerd.
NL AIC Label
De coalitie heeft het NL AIC Label ontwikkeld om haar visie op de ontwikkeling en toepassing van AI in Nederland kracht bij te zetten. Een NL AIC Label is een formele erkenning van (de kwaliteit van) een activiteit in lijn met de ambities en strategische doelen van de NL AIC. Inmiddels is het NL AIC Label uitgereikt aan 20 ELSA Labs en zal ons portfolio in de toekomst verder worden uitgebreid met nieuwe labs. Wilt u meer informatie over hun doelen en aanpak, dan nodigen we u graag uit door te klikken naar de informatie per ELSA Lab. Dit overzicht zal regelmatig worden bijgewerkt.
- ELSA Lab Poverty and Debt
- ELSA Lab Healthy Society and AI
- ELSA Lab Urban Digital Twin
- ELSA Lab Public Policy
- ELSA Lab AI, Media & Democracy
- ELSA Lab Learning with AI
- ELSA Lab Cultural AI
- ELSA Lab Smart and Responsible Mobility
- ELSA Lab AI for Sustainable Food Systems
- ELSA Lab Defence
- ELSA Lab Meaningful Human Control over Public AI Systems
- ELSA Lab Northern Netherlands
- ELSA Lab Citizens and Society in the Energy Transition
- ELSA Lab Intelligent and Inclusive Urban Mobility
- ELSA Lab AI Digital Culture and Media
- ELSA Lab AI4access
- ELSA Lab Sport Data Valley
- ELSA Lab AI Multi-Agency Public Safety issues
- ELSA Lab AI Solutions for Disability Care
- ELSA Lab DataXchange
- ELSA Lab AI-Approach to Low Literacy
- ELSA Lab AI4Youth
- ELSA Lab Value Alignment in Medical AI
- ELSA Lab Centre of Expertise Applied AI
- ELSA Lab AI for Health Equity
Interesse?
Indien u interesse heeft in het ELSA concept en de uitwerking hiervan in een ELSA Lab, dan nodigen we u van harte uit het position paper ‘ELSA Labs for Human Centric Innovation in AI’ te lezen, een innovatieaanpak voor mensgerichte AI. Daarnaast zijn er inmiddels twee magazines uitgebracht met meer informatie over de aanpak van de ELSA Labs. Deze vindt u hier (thema ELSA concept) en hier (thema ‘Methodology’). Als u vragen heeft over het ELSA concept en de mogelijkheid om een ELSA Lab te starten, dan kunt u contact opnemen met Willeke Klinker.