De ondervertegenwoordiging van Nederlandse burgers bij de ontwikkeling en implementatie van AI, bewoog de NL AIC coördinatoren Náhani Oosterwijk (werkgroep Mensgerichte AI) en Martijn Bekking (werkgroep Publieke Diensten) tot het vormen van een nieuwe visie “Samenleven met AI: Democratie in het digitale tijdperk”. Deze visie dient als richtlijn voor een workshop met diverse experts en betrokkenen, die komende week plaatsvindt. Na afloop van de workshop wordt het visiedocument vernieuwd en openbaar gepubliceerd. In onderstaand interview geven Náhani en Martijn vooraf al enige toelichting.
Hoe kwamen jullie op het idee om een nieuwe visie te schrijven over het actief betrekken van burgers bij AI-ontwikkelingen en toepassingen?
Het idee voor deze nieuwe visie ontstond vanuit de gedachte dat, voor een brede acceptatie en succesvolle integratie van AI in de samenleving, het essentieel is dat alle lagen en groeperingen van die samenleving hierbij betrokken zijn. We zien een toekomst waarin technologie ten dienste staat van iedereen, waarbij mensen zich gesterkt voelen door en vertrouwd voelen met AI. Om dit te bereiken, is het cruciaal dat burgers niet alleen de ontvangers zijn van deze technologie, maar ook actieve deelnemers zijn in het vormgevingsproces. Door kennis op een toegankelijke manier te delen en iedereen een stem te geven, zorgen we ervoor dat de ontwikkeling en toepassing van AI in harmonie is met de wensen en behoeften van de hele samenleving. De Nederlandse AI Coalitie is daar ook de plek waar dit allemaal samen zou moeten komen. We willen hier graag een versnellende rol in spelen.
Náhani: “Vanuit persoonlijke motivatie speelt het willen leven in een vrije en transparante samenleving een grote rol. Ik ben van nature een mens dat op zoek gaat naar harmonie. Ik wil leven in een digi-democratisch klimaat waarin we met elkaar kunnen gedijen, zonder al teveel polarisatie”.
Hoe zorgen jullie ervoor dat burgers niet alleen betrokken worden, maar ook daadwerkelijk begrijpen wat de impact van AI op hun dagelijks leven kan zijn?
We geloven in het belang van een tweerichtingsgesprek met de samenleving. Naast het betrekken van burgers bij AI-initiatieven, zoals bijvoorbeeld meedoen aan het debat over de impact van generatieve AI op het onderwijs of invloed hebben op het gebruik van jouw data door derden, is het ook belangrijk om het kennisniveau te vergroten. Wat mensen vaak vergeten is dat AI nu al bijna iedereen elke dag beïnvloed. Of je nou een smartphone gebruikt, naar het ziekenhuis gaat, studeert of online iets koopt, achter de schermen wordt er vaak al AI gebruikt. Hiervan op de hoogte zijn en kunnen inschatten of we dat fijn vinden of niet, is heel waardevol. Pas dan kun je er invloed op uitoefenen als je dat zelf wil. Via activiteiten zoals de AI-Parade proberen we actief het gesprek hierover aan te gaan. Maar dat gesprek zou op nog veel meer manieren op veel meer plekken moeten plaatsvinden. Er zijn talloze manieren te bedenken over hoe we AI-kennis onder burgers kunnen vergroten, maar het is belangrijk dat dit gecoördineerd gebeurd en dat organisaties en instanties hierop samenwerken en afstemming hebben met elkaar. Daarin kan de NL AIC een mooie rol spelen.
Welke uitdagingen voorzien jullie bij het implementeren van deze visie in de praktijk?
Het implementeren van deze visie gaat nog veel van onze aandacht opeisen. Het onderwerp AI is voor veel mensen relatief nieuw. Dat betekent dat er nog veel werk aan de winkel is. Gelukkig heeft ChatGPT de bekendheid van het onderwerp al aangeslingerd. Maar hoe betrek je nou de samenleving bij het in goede banen leiden van deze digitale revolutie, genaamd AI? Wie is de samenleving precies? Hoe betrek je ook groepen die minder digitaal vaardig zijn? En hoe zorg je ervoor dat de samenleving ook echt invloed kan uitoefenen op deze ontwikkelingen? Dat zijn allemaal nog vragen die we goed moeten beantwoorden in overeenstemming met de burger, de overheid, de AI-ontwikkelaars en bedrijven en instanties die AI inzetten bij hun werkprocessen. Gelukkig kunnen we wel leren uit eerdere (digitale) innovaties en hoe die de samenleving hebben beïnvloed, zoals de komst van het internet, de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) en social media.
Vaak is er eerst weerstand als iets nieuws zich aandient. Gelukkig zijn ook al veel mensen positief. We moeten een kritisch debat voeren en zorgen voor een positieve fundering om hierop verder te bouwen.
Wat hopen jullie uiteindelijk te bereiken met deze visie in de komende vijf jaar?
De komende jaren beogen we een aantal zaken te realiseren. We hebben vrij veel motivatie en ambitie, maar weten ook dat de visie veel breder gedragen moet worden om ook daadwerkelijk iets te realiseren. Onze doelen zijn samen te vatten in de volgende kernwaarden:
- Inclusie
- Empowerment
- Vertrouwen
- Zeggenschap
- Kennisdeling
Zo moet er over vijf jaar een sterke toename zijn in bewustzijn onder burgers over de mogelijkheden en uitdagingen die AI biedt. Ook willen we dat er op veel plekken door burgers actief wordt geparticipeerd in AI-initiatieven en moet het voor iedereen op meerdere manieren mogelijk zijn om invloed uit te oefenen op AI-toepassingen.
Martijn: “En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Het belangrijkste is dat dit gedachtegoed op heel veel plekken gedragen wordt en dat we de noodzaak ervan met elkaar inzien. We kunnen nu nog voldoende invloed uitoefenen. Dit is het moment om dat met beide handen aan te grijpen, waarbij iedereen zich aangesproken zou moeten voelen”.
Hoe kunnen organisaties, bedrijven en individuen bijdragen of deelnemen aan de uitvoering van deze visie?
Organisaties, bedrijven en individuen spelen een cruciale rol in de realisatie van deze visie. Om deze visie te realiseren zullen we op veel plaatsen met verschillende oplossingen aan de slag moeten gaan. Als er organisaties, bedrijven of individuen mee willen helpen om deze visie te realiseren dan moeten ze zich vooral melden bij ons. We kunnen dan samen kijken hoe we gezamenlijk kunnen werken aan initiatieven die bijdragen aan het uitrollen van de visie. Stuur hiervoor een e-mail naar Náhani of Martijn.
