“Wat ons land vrij uniek maakt is de soepele manier waarop veel verschillende partijen met elkaar samenwerken. Zo waren er bij de oprichting van de NL AIC niet alleen bedrijven en kennisinstellingen betrokken, maar ook verschillende ministeries. En het mooie daarbij is dat die ministeries er niet op uit zijn de regie naar zich toetrekken, maar zich echt als een gelijkwaardige partner opstellen”, aldus Emile Aarts. Hij is hoogleraar Informatica is aan Tilburg Universiteit, met als specialiteit Data Science en Kunstmatige Intelligentie. Daarnaast leidt hij de werkgroep Mensgerichte AI, één van de vijf bouwstenen van de NL AIC.
Het doel van ELSA Labs
Deze samenwerkingsprincipes zetten zich ook voort in de vorming van de ELSA Labs, waarbij Nederland momenteel concrete stappen zet om tot betrouwbare en mensgerichte AI-oplossingen te komen. ELSA is de afkorting voor Ethical, Legal and Societal Aspects. En op die drie vlakken ligt dan ook de focus van de ELSA Labs. Brede overeenstemming over ethische, juridische en maatschappelijke aspecten zijn namelijk essentieel om tot een betrouwbare en mensgerichte AI te komen. Overheid, bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties: ze zijn allemaal bij de ELSA Labs betrokken.
Internationale interesse
Dat er vanuit Europa ook al veel belangstelling voor deze initiatieven is, merkt Marloes Pomp, die zich vanuit de NL AIC bezighoudt met de aanpak en de vorming van een Europees netwerk van ELSA Labs. “Tijdens internationale bijeenkomsten krijg ik al regelmatig vragen over de manier waarop wij verschillende partijen bij de ontwikkeling van mensgerichte AI betrekken. En ik merk dat ze daar niet alleen meer over willen weten, maar ook dat dat ze nieuwsgierig zijn naar hoe ze zelf mee kunnen doen.”
De wens: een Europees ecosysteem
“Het hoeven niet precies kopieën te worden van de ELSA Labs in Nederland”, geeft Emile aan. “Elk land heeft zijn eigen cultuur en uitdagingen, dus ik kan me voorstellen dat elk land voor een net wat andere invulling kiest. Maar het zou mooi zijn als we straks een Europees ecosysteem hebben van organisaties die in de praktijk onderzoeken aan welke ethische, juridische en maatschappelijke randvoorwaarden een specifieke AI-oplossing zou moeten voldoen, en wat er nodig is om daadwerkelijk tot een betrouwbare en mensgerichte AI te komen waar alle betrokken partijen zich in kunnen vinden.”
“Zo’n samenwerking op Europese schaal is een grote ambitie”, vervolgt hij. “En eerlijk gezegd hadden we niet verwacht dat we daar op dit moment al aan toe zouden zijn. Maar gezien de internationale aandacht voor de ELSA Labs lijkt de tijd daar toch al rijp voor te zijn.”
Internationale uitwisseling van kennis
Ondertussen gebeuren er in het buitenland ook al interessante dingen. Zo is er boven het Centraal Station van Brussel vorig jaar FARI van start gegaan, een Belgisch instituut dat zich richt op artificiële intelligentie (AI) en dat zich daarbij tot doel heeft gesteld om een brug te slaan tussen AI-deskundigen, bedrijven, burgers en lokale organisaties. “Ik begreep dat zij daar ook een experience center op het vlak van AI willen gaan openen. Wat zij daar gaan doen, kan ook weer interessante lessen voor ons opleveren. En omgekeerd kunnen zij weer gebruikmaken van de ervaringen die wij met de ELSA Labs en tijdens de AI Parade opdoen. Die uitwisseling van kennis zou de ontwikkeling van een mensgerichte AI weleens flink kunnen versnellen”, hoopt Marloes. “Vandaar ook dat we nu aan het onderzoeken zijn hoe we samen met andere landen een Europees netwerk van ELSA Labs kunnen creëren. Als ik het daar in de wandelgangen over heb, merk ik dat daar veel animo voor is.”
AI-Parade
De grootste uitdaging voor de ontwikkeling van mensgerichte AI, ook voor Nederland, is een manier vinden om burgers actief bij de ontwikkeling van AI-oplossingen te betrekken. Maar om tot een betrouwbare en mensgerichte AI te komen, is dat wel een belangrijke voorwaarde. “Dat is niet een kwestie van spotje van Postbus 51 op televisie uitzenden. We willen echt op een interactieve manier de dialoog aangaan met zoveel mogelijk verschillende doelgroepen”, benadrukt Emile. “En we denken dat we daar nu een goede manier voor hebben gevonden: de nationale bibliotheken. Daar hebben we er in ons land 1200 van, die gezamenlijk goed zijn voor 70 miljoen bezoeken per jaar. Daar kan dus geen festival tegenop”, zegt hij lachend. “Bibliotheken zien wij dan ook als 1200 potentiële podia. Onder de naam AI-Parade willen we door het hele land publieke discussiesessies gaan organiseren. Dit jaar beginnen we met pilots in een tiental bibliotheken, waarvan er inmiddels drie definitief hun medewerking hebben toegezegd en we met de overige nog in gesprek zijn. De AI-Parade is trouwens een collegiale samenwerking van verschillende NL AIC-partijen, waaronder de werkgroep Cultuur en Media en de bouwsteen Mensgerichte AI. Zij trekken samen op met de Koninklijke Bibliotheek, die de rol van projectuitvoerder op zich neemt.”
Financiering om snel op te schalen
De eerste vijf ELSA Labs kregen afgelopen januari te horen dat zij de komende vijf tot zes jaar een bedrag van in totaal 10,9 miljoen euro krijgen. Zij richten zich op verschillende gebieden: defensie, veiligheid, media, voeding en gezondheid. Dankzij de financiering hebben die vijf ELSA Labs nu de mogelijkheid om snel op te schalen. En dat is nog maar het begin. Vanuit het AiNed investeringsprogramma komen er nog twee calls, waarbij ook tien andere ELSA Labs financiering kunnen aanvragen. De eerste van die twee calls zal dit jaar nog plaatsvinden. En als alles meezit, zouden die Nederlandse ELSA Labs dus de voorlopers van een Europees ecosysteem kunnen worden.
Meer informatie
Interesse in meer informatie over de ELSA Labs, neem dan een kijkje op deze pagina over het ELSA concept en een overzicht van de Labs. Of lees het position paper ‘ELSA Labs for Human Centric Innovation in AI’.
