Hierbij gaan we uit van het versterken en verbinden van bestaande netwerken. CLAIRE (Confederation of Laboratories for AI Research in Europe) is een internationaal onderzoeksnetwerk, gevestigd in Den Haag.
In een interview gaat Holger Hoos, voorzitter van CLAIRE, Professor aan de Universiteit Leiden en sinds kort Fellow of the Association for Computing Machinery (ACM) in op waar CLAIRE voor staat en welke ambities CLAIRE heeft om het Nederlandse en Europese AI landschap te versterken.
Holger Hoos
Wat is CLAIRE en wat heeft geleid tot de start van dit initiatief?
Holger Hoos: “CLAIRE is in juni 2018 gelanceerd, naar aanleiding van een intentieverklaring die door 25 Europese landen was ondertekend om hun inspanningen voor het versterken van onderzoek, innovatie en samenwerking op het gebied van AI te vergroten.
De CLAIRE-visie gesteund door meer dan 600 vooraanstaande Europese AI-onderzoekers toen deze in 2018 voor het eerst werd onthuld, en meer dan 1200 AI-deskundigen op dit moment, biedt hiervoor een concrete blauwdruk. Vanaf vorig jaar zijn alle belangrijke elementen van deze visie omarmd door de Europese Commissie. Het doel van CLAIRE is te zorgen voor Europese excellentie op alle gebieden van AI, in heel Europa, waarbij de mens centraal staat. Om dit te bereiken brengt CLAIRE AI-onderzoekers en -uitvinders samen, organiseert activiteiten, definieert en voert projecten uit, werkt samen met stakeholders in andere sectoren, en geeft advies aan de Europese Commissie, nationale regeringen en andere stakeholders en besluitvormers over hoe zij hun ambitieuze doelstellingen voor ‘AI made in Europe’ het best kunnen verwezenlijken. In minder dan drie jaar heeft CLAIRE het grootste AI-onderzoeksnetwerk ter wereld opgebouwd, bestaande uit 390 onderzoeksgroepen, laboratoria en instellingen die samen meer dan 22.000 AI-onderzoekers en ondersteunend personeel in dienst hebben”.
Hoe ben je bij CLAIRE betrokken?
“Ik ben één van de drie oprichters van CLAIRE. Wij hebben het voortouw genomen bij het ontwikkelen van de CLAIRE Visie, samen met een groot aantal prominente AI-experts uit heel Europa. Sinds 2018 besteed ik een groot deel van mijn tijd en energie aan CLAIRE, samen met de andere twee initiatiefnemers, een groeiend aantal stafleden en vele vrijwilligers. Ik doe dit omdat ik er sterk van overtuigd ben dat we, om het succes van ‘AI made in Europe’ te verzekeren, de versnipperde AI-onderzoeks- en innovatiegemeenschap moeten samenbrengen, om kritische massa te creëren en gezamenlijk sturing te geven aan beleidsmakers en besluitvormers, aan belanghebbenden in alle sectoren van de industrie en de samenleving, en aan het grote publiek. We moeten mensen mobiliseren voor op waarden gebaseerde, betrouwbare, mensgerichte AI, en we moeten hen inspireren om ons te helpen Europees leiderschap op dit gebied na te streven.”
Wat is de visie vanuit CLAIRE en wat is de ambitie voor Europa?
“De ambitie van CLAIRE is om van Europa een wereldleider te maken op het gebied van op waarden gebaseerde, betrouwbare, mensgerichte AI en een wereldwijde magneet voor talent op dit gebied. Om dit te bereiken voert CLAIRE een aantal maatregelen uit die gericht zijn op het versterken van Europese excellentie in AI-onderzoek en -innovatie.
De CLAIRE-visie roept op tot excellentie op alle gebieden van AI, in heel Europa, met een mensgerichte focus. Ten eerste is AI een breed gebied. Europa heeft troeven in handen op veel gebieden, onder andere ‘machine learning’, geautomatiseerd redeneren, zoeken en optimaliseren, computervisie, natuurlijke taalverwerking en robotica. Combinaties van kennis en technieken uit deze gebieden zijn nu al een belangrijke motor voor vooruitgang en innovatie in AI, en zullen in de toekomst nog belangrijker worden. Ten tweede moeten we, om een kritische massa te bereiken en wereldwijd effect te behalen, expertise en talent in heel Europa met elkaar verbinden en benutten, in plaats van ons uitsluitend te richten op een kleine groep landen die bijzonder sterk zijn in AI. Sommige landen kunnen meer ontwikkelde AI-expertise inbrengen, terwijl andere over grote talentpools beschikken – we hebben ze allemaal nodig. Ten derde moet Europa streven naar AI die de menselijke intelligentie eerder aanvult dan vervangt – niet alleen omdat dit concept van menselijke AI goed aansluit bij onze gedeelde waarden, maar ook omdat het een grote mondiale impact kan hebben.
Kortom, Europa moet een visie en strategie voor de ontwikkeling en het gebruik van AI nastreven die in overeenstemming is met de waarden die door de Europese samenlevingen en daarbuiten worden gedeeld. Dit gebeurt alleen als een bewuste en goed georganiseerde inspanning in die richting wordt geleverd.”
Hoe verhoudt CLAIRE zich tot andere netwerken, zoals bijvoorbeeld ELLIS?
“CLAIRE werkt nauw samen met andere netwerken. Er is met name een aanzienlijke overlapping tussen het deel van het CLAIRE-onderzoeksnetwerk dat zich richt op ‘machine learining’ en ELLIS. Wij werken samen met ELLIS, de European AI Association (EurAI), de Big Data Value Association (BDVA) en euRobotics om de Europese Commissie te helpen bij het opzetten van een publiek-privaat partnerschap op het gebied van AI, Data en Robotica.
De visie en activiteiten van CLAIRE zijn sterk gebaseerd op het idee van eenheid in verscheidenheid. Politiek gezien is dat van grote waarde, in de hele EU en de andere landen. Hetzelfde geldt voor de versnipperde Europese AI-gemeenschap. Vanaf het allereerste begin heeft CLAIRE de hand uitgestoken naar de nationale AI-verenigingen, naar nationale overheden en naar de Europese Commissie, en CLAIRE is actief betrokken bij mondiale organisaties, zoals AIhub.”
CLAIRE is gevestigd in Nederland met haar hoofdkantoor in Den Haag. Op welke wijze draagt CLAIRE bij aan de versterking van het Nederlandse AI ecosysteem?
“CLAIRE draagt bij aan het Nederlandse AI-ecosysteem door het sterk te verbinden met de grotere Europese context, door de zichtbaarheid te vergroten en de impact binnen die grotere context te versterken. Gezien de concurrentie van China, VS en andere grote spelers, is dit de beste manier voor Nederland om mondiale impact te hebben in AI.
Door het hoofdkantoor in Den Haag te vestigen, heeft CLAIRE de internationale zichtbaarheid van Nederland met betrekking tot AI-activiteiten al aanzienlijk vergroot.
CLAIRE streeft naar het creëren en ontwikkelen van een uitgebreid netwerk van belanghebbenden in mensgerichte AI in heel Europa, om het onderzoeks- en innovatie-ecosysteem te versterken door het delen van expertise, ‘best practices’ en van een ambitieuze gemeenschappelijke visie. Voor Nederland zal dit resulteren in een betere connectie met stakeholders elders in Europa.”
Wat zou Nederland in vergelijking met andere (Europese) landen beter kunnen doen op het gebied van het bouwen van een AI ecosysteem? En wat zie je als de sterke punten van de aanpak in Nederland?
“Nederland slaat zijn slag op het gebied van AI in verhouding tot de grootte van het land, de bevolking en economie. De Nederlandse aanpak van AI is pragmatisch en inclusief, wat een goed voorbeeld is voor de rest van Europa. Er is aanzienlijke steun voor AI-onderzoek via het onlangs gefinancierde, tienjarige ‘NWO- Gravity Programme in Hybrid Intelligence’. Helaas is dit niet goed te vergelijken met de financiering van AI-onderzoek door andere Europese landen, noch is het voldoende om Nederland te positioneren voor blijvend succes op dit gebied, maar het is een goed startpunt.
Nederlandse universiteiten hebben niet alleen een aanzienlijke kracht op het gebied van AI, maar ze zijn ook zeer aantrekkelijk voor internationale studenten, vanwege de kwaliteit en toegankelijkheid van hun onderwijsprogramma’s. Vooral na Brexit zou dit een grote aanzuigende werking kunnen hebben op AI-talent in Nederland, ware het niet dat de arbeidsvoorwaarden voor AI-professoren en -onderzoekers in publieke instellingen in Nederland niet meer concurrerend zijn met die in Europese landen waar de AI-strategie een grote nadruk legt op dit aspect – met name Duitsland.
Ten slotte behoren het Nederlandse bedrijfsleven en de Nederlandse overheid tot de meest ‘AI-ready’ in Europa en zijn zij klaar om hiervan te profiteren – vooral nu de COVID-19-pandemie een aanzienlijke versnelling teweegbrengt in de acceptatie en inzet van AI. Als hier op de juiste manier gebruik van wordt gemaakt, kan Nederland wereldleider worden op het gebied van bepaalde AI-toepassingen en het onderzoek dat deze toepassingen stimuleert, maar hiervoor zijn snelle en vastberaden investeringen nodig, niet alleen door het bedrijfsleven, maar ook door de overheid.”
Op welke manier kunnen Nederlandse organisaties, zoals kennisinstituten maar ook bedrijven, hun positie verbeteren om deel te nemen in internationale onderzoeksprojecten?
“Ten eerste door zich aan te sluiten bij het CLAIRE onderzoeksnetwerk (voor kennisinstellingen) en innovatienetwerk (voor bedrijven) – hierdoor komen zij in contact met vakgenoten in heel Europa en worden zij onderdeel van de activiteiten van CLAIRE die gericht zijn op het creëren van consortia die EU-financiering aanvragen, maar ook op het begeleiden van de Europese Commissie en andere Europese instellingen bij het ontwikkelen van toekomstige financieringsprogramma’s. Binnen deze netwerken kunnen zij dan een actieve en zichtbare rol spelen – wat, gezien de kracht van Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven op AI- en aanverwante gebieden, heel vanzelfsprekend zou moeten zijn.
Ten tweede door te lobbyen bij de Nederlandse overheid om een ambitieuze, brede en goed gefinancierde AI-strategie te implementeren, vergelijkbaar met de strategieën die in de ons omringende landen al grote effecten laten zien – effecten die tot nu toe helaas het Nederlandse ecosysteem eerder verzwakken dan verbeteren, door cruciaal talent en expertise op het gebied van AI weg te trekken uit Nederland. Dit is echt een gebied van grote zorg, en actie is dringend nodig. Uiteraard zou ondersteuning van de activiteiten van CLAIRE deel moeten uitmaken van deze strategie, gezien de leidende rol van CLAIRE in het Europese AI-ecosysteem en haar sterke verankering in Nederland, en specifiek, in Den Haag.”
Conclusie
Over het geheel genomen is Nederland, net als Europa, goed gepositioneerd voor impact en succes op het gebied van AI. De Nederlandse AI Coalitie en het ‘NWO Gravity Programme in Hybrid Intelligence’ zijn goede eerste stappen, maar ze moeten dringend worden aangevuld met bredere, meer doortastende actie ter ondersteuning van AI-onderzoek en -innovatie in Nederland. CLAIRE is goed gepositioneerd om de verbindingen in het Europese AI onderzoeksnetwerk te bevorderen en te versterken en om de NL AIC en haar stakeholders te verbinden met hun tegenhangers in Europa, terwijl het NL AIC in Nederland en Europa aan tractie wint en kan bijdragen aan de doelstellingen van CLAIRE.
