Wat maakt AI aantrekkelijk en waar liggen de barrières?
Sinds de start van de Nederlandse AI Coalitie (NL AIC) is Emile Aarts (professor Computer Science, Universiteit Tilburg) betrokken als voorzitter van de werkgroep Maatschappelijke Acceptatie en Inclusie. Emile Aarts: “Het onderwerp sprak mij erg aan, gezien mijn wetenschappelijke achtergrond in Artificiële Intelligentie (AI) en mijn interesse en ervaring in digitale innovatieprocessen.
Uitdaging
Eén van de grote uitdagingen van dit thema is het benutten van de mogelijkheden van AI, zonder afbreuk te doen aan onze publieke waarden en grondrechten. Emile. “Hoe geef je bedrijven, overheden, wetenschappers en het onderwijs de ruimte voor onderzoek en implementatie van AI-toepassingen, op een manier die wij als samenleving nuttig en acceptabel vinden? Een grote uitdaging die hiermee samenhangt, is dat een brede en diverse groep betrokkenen het noodzakelijk maakt om tot gedragen, pragmatische en inclusieve oplossingen te komen.
AI raakt mensen en organisaties in alle hoeken van de samenleving en de daaraan gekoppelde maatschappelijke vraagstukken raken ook alle facetten van AI. Van fundamenteel onderzoek op het gebied van deep learning in medisch onderzoek tot het gebruik van slimme algoritmes in de apparaten die we dagelijks gebruiken. Europa kiest voor a human centric approach to AI. Het gebruik van AI is in geografische zin per definitie grenzeloos; voor Nederland is internationaal meedoen aan deze mensgerichte aanpak van AI daarom een absolute noodzaak.”
Pijlers mensgerichte AI
Emile: “De werkgroep richt zich op Mensgerichte AI door de bewustwording te verhogen. We brengen relevante inzichten in kaart voor kansen en knelpunten, formuleren ze, delen ze en dragen ze uit naar alle belanghebbenden. Vervolgens komen we met oplossingen voor de kansen van maatschappelijke toepassing van AI. Belangrijk daarbij is het maken van de afspraken over de normen, die kunnen helpen om AI-ontwikkelingen te toetsen. De condities die we met elkaar afspreken, testen we op use-cases uit de praktijk en maken daarbij gebruik van ELSA labs voor de uitvoering. We evalueren de resultaten gezamenlijk en verbeteren waar nodig. We zoeken hierbij actief de samenwerking met (internationale) partners om de meest bruikbare condities omtrent maatschappelijke acceptatie en inclusie in AI-toepassingen te borgen.”
Inzet van ELSA labs
Vanuit de werkgroep is het idee ontstaan om ELSA labs (Ethical Legal Societal Aspects ‘labs’ ) op te gaan zetten. Bedrijven, overheid, kennisinstellingen en de inwoners van Nederland werken in deze labs samen aan maatschappelijk relevante onderwerpen met behulp van AI-methoden en technieken. Emile: “We richten ons daarbij op uitdagingen die vanuit onze samenleving komen en die erop gericht zijn om de welvaart te stimuleren. Hierbij moet je denken aan onderwerpen als goede zorg voor iedereen, talentontwikkeling voor elk kind, leven zonder honger, werk voor iedereen, veilig leven, nooit meer eenzaam, verantwoord leven en een leven lang leren. Er zijn nu al verschillende activiteiten waarin kennisinstellingen samenwerken in labs met geaccrediteerde dataleveranciers, overheden en private partijen aan sociaal-relevante problemen zoals zorg en welzijn, veiligheid, betalingsachterstand, onderwijs en kansarme jongeren. Wij willen een programmastructuur opzetten met een portfolio van dergelijke activiteiten om een sociaal innovatie-ecosysteem op te zetten. Deze projecten kunnen dan doelmatig worden opgezet en uitgevoerd rond diepere sociale inzichten. De oplossingen en de rol die AI daarbij speelt, delen we met de samenleving.”
Het belang van de maatschappelijke dialoog
Het aangaan van de dialoog met de burgers van Nederland is een belangrijk aspect voor de NL AIC, volgens Emile. “De hoofdvraag voor onze Nederlandse inspanningen met betrekking tot AI is eigenlijk: Welk type maatschappij willen we als Nederland zijn? We kunnen binnen Nederland vanuit onze open en niet-hiërarchische manier van denken binnen Europa de juiste discussies stimuleren. Vooral vanuit diverse disciplines. Niet alleen vanuit de technologie en de wetenschap, maar ook vanuit de geesteswetenschappen waaronder sociologie, filosofie en de kunsten. Het gaat niet om goede of foute antwoorden, maar om het proces van bespreken en mensen erover laten nadenken. Vanuit wiens oogpunt wordt zo’n doel benoemd? Is dat een efficiënt functionerende samenleving? Het maakt een verschil of je in een totalitaire staat leeft, of in een democratie zoals Nederland. Ook ‘democratie’ heeft in diverse landen een andere connotatie in invulling. Het samenlevingsdoel kan in elk land dus anders zijn en specifieke vragen oproepen.”
Aanpak
De werkgroep is voortdurend op zoek naar het gesprek met andere partijen, zowel binnen als buiten de coalitie. Emile: “We organiseren events, workshops, congressen om de dialoog aan te kunnen gaan. We zoeken actief naar een brede maatschappelijke dialoog over de toepassing en vormen van AI in het leven van mensen. ELSA labs zijn daarvoor een middel, maar de dialoog moet breder plaatsvinden. Het is nadrukkelijk de bedoeling om de inwoners van Nederland, in samenwerking met bedrijven, overheid en kennisinstellingen, te betrekken. Dit doen we door via verschillende media, ervaringen en andere interactie vragen te stellen om samen tot antwoorden te komen. Het gaat om de focus op het nut en de toegevoegde waarde van AI; wat maakt AI aantrekkelijk en waar liggen de barrières?”
